İkinci Dünya Savaşı sonrası dönemde ABD’de gittikçe gelişen sivil haklar hareketi ve Vietnam Savaşı’nın ivmelendirdiği savaş karşıtı hareket, cinsiyet temelli hak mücadelesine alan açmıştır. Ancak ABD’de eşcinseller söz konusu dönemde yoğun baskı altındadır; öyle ki eşcinseller Soğuk Savaş döneminin Amerika karşıtı iç düşmanlarından biri olarak kabul edilmiş, kamusal yaşamdan dışlanmaları için özel çaba sarf edilmiştir ve bu çerçevede cinsel yönelimlerini açıkça ifade edenlerin gidebileceği az sayıda mekân sık sık polis baskınına uğramaktadır.
Eşcinsel nüfusunun yoğunluğu ile bilinen ABD’nin New York şehrinin Greenwich Village semtinde bulunan Stonewall Inn barına 28 Haziran 1969’da gece yarısından sonra baskın yapan polisin, mutat kimlik ve cinsiyet denetimine direnen müşterileri polis merkezine götürme kararı alması ve barı tahliye ederken şiddete başvurması, kısa sürede barın önünde büyük bir kalabalığın toplanmasına yol açmıştır. Polisin gözaltına almak istediği bar müşterilerine yönelik muamelesi, etrafta gittikçe biriken kalabalıkla çatışmaya, giderek kendiliğinden bir ayaklanmaya evrilir. Sokağa taşan olaylar sabaha karşı dörde kadar devam etmiş, on üç kişi tutuklanmış, gösterici ve polislerden yaralananlar olmuştur. Polis ve Greenwich Village’te yaşayan eşcinseller arasındaki gerilim, ertesi akşam daha kalabalık bir protestonun düzenlenmesine yol açar. Beş gün devam eden protestolar, eşcinsellerin cinsel yönelimlerini açıkça ifade edebilecekleri mekânlar açmak için eylem grupları kurmalarına vesile olur. ABD tarihinde eşcinsellerin sistem karşıtı ilk açık direnişi olarak bilinen ayaklanmalar, başta ABD olmak üzere tüm dünyadaki eşcinsel hakları hareketini tetikleyen olay olarak kabul edilir.
Birkaç yıl içinde ABD’de ve tüm dünyada LGBT haklarını savunan dernekler kuruldu. 28 Haziran 1970’te Los Angeles ve New York şehirlerinde ayaklanmaların yıldönümünü anan ilk onur yürüyüşleri düzenlenmiştir. Ayaklanmaların en önemli tarafı bu anmaların dünya çapında yıllık LGBT Onur etkinliklerine evrimleşmeleri olmuştur. Ayaklanmaların 40. yıldönümünde ABD Başkanı Barack Obama, ayaklanmaların Amerikalı LGBT’ler için eşit haklar talep edilmesinin vesilesi olması nedeniyle 2009 Haziran’ını LGBT Onur Ayı ilan etmiştir.
Stonewall ayaklanmalarından kısa bir süre sonra kapanan bar 2007 yılında restore edilerek yeniden hizmete girdi ve 2016 yılında dönemin ABD Başkanı Barack Obama tarafından ulusal anıt statüsüne alındı.
Kaynak
History (2017) “Stonewall riots”, https://www.history.com/topics/gay-rights/the-stonewall-riots, [Erişim Tarihi, Haziran 2021].
Britannica (2021) “Stonewall riots”, https://www.britannica.com/event/Stonewall-riots, [Erişim Tarihi, Haziran 2021].
Euronews (2021) “Türkiye, İstanbul Sözleşmesi’nden çekildi”, https://tr.euronews.com/2021/03/20/turkiye-istanbul-sozlesmesi-nden-ayr-ld, [Erişim Tarihi, Haziran 2021].
Wikipedia (2021) “Stonewall riots”, https://en.wikipedia.org/wiki/Stonewall_riots, [Erişim Tarihi, Haziran 2021].
Yazar
Demet Sayınta