1986’da Antalya’da yaşayan bir kadın, evli olduğu halde kendine evlenme vaadinde bulunan bir erkeğin ve arkadaşlarının tecavüzüne uğrar. Uğradığı saldırıyı Cumhuriyet Savcılığı’na bildirmesiyle başlayan yargılama sürecinde tecavüzcülerin cezalarında TCK’nin 438. maddesine göre indirime gidilir. Artık yürürlükte olmayan bu maddeye göre ırza geçme ve kaçırılma suçlarının mağdurunun fuhuş yaptığı tespit edilirse, ceza ilgili yasada yazılı olanın üçte ikisi oranında indirilir. Kararı veren Antalya 2. Ağır Ceza Mahkemesi heyeti, söz konusu yasa maddesinin iptali için Anayasa Mahkemesi’ne başvurur. Anayasanın yasa önünde eşitlik ilkesinin ihlal edildiği gerekçesiyle yapılan başvuru, Anayasa Mahkemesi tarafından 1989 yılı başında, yasanın yasa önünde eşitlik ilkesine aykırı olmadığına hükmetmiştir; gerekçesi de iffetli bir kadının uğradığı saldırı ile iffetsiz bir kadının uğradığı saldırının yarattıkları zarar bakımından birbirlerine denk olamayacağıdır. Mahkemenin kadınları iffetli ve iffetsiz olarak ayıran bu kararı, kamuoyunda büyük tepkilere yol açmış; yürütülen tartışmalara gazeteciler, hukukçular, insan hakları savunucuları, sivil toplum kuruluşları, kadın örgütleri katılmıştır.

Söz konusu dönemde “Bedenimiz bizimdir, cinsel tacize hayır” kampanyasını yürütmekte olan feministler, kampanyayı 438. maddenin kaldırılmasını amaçlayan “438’e hayır” kampanyasına dönüştürdüler. Kampanya yürütücüsü feministler, 23 Ocak 1990’da İstanbul’da genelevin bulunduğu Zürafa Sokağı’nda bir basın açıklamasıyla kararı veren Anayasa Mahkemesi üyelerini istifa etmeye çağırdılar. Çok sayıda basın mensubuyla genelevin önüne giden feministler, polisin engellemelerine rağmen sokağa girmeyi başarmış, mahkeme üyelerini istifaya çağıran açıklamayı genelevin iç kapısı önünde yapmışlardır. “İffetli kadın olmak istemiyoruz” vurgusuyla yapılan açıklamadan sonra “İffetli Kadın Vesikası” dağıtılmıştır. İnsan Hakları Derneği ve Baro desteğini de alan kampanya sayesinde, Anayasa Mahkemesi’nin kararından yaklaşık bir yıl sonra TBMM’ye verilen bir yasa teklifiyle TCK’nin 438. maddesinin kaldırılması talep edilmiş, yasa maddesi 1990 yılı Kasım ayının sonunda yasadan çıkarılmıştır.

Kaynak

Kadir Can Özel (2018) “Kadın Haklarında Dönüşümün Simgelerinden Biri Olarak N.T. Olayı ve ‘Madde 438′”, İzmir Barosu Dergisi, Eylül, s. 201-224.

Filiz Karakuş (2021) “23 Ocak 1990: Karaköy Zürafa Sokağı’ndan Anayasa Mahkemesi’ne istifa çağrısı”, Çatlak Zemin, https://catlakzemin.com/23-ocak-1989-tck-438-kampanyasinda-genelevde-basin-aciklamasi/, [Erişim Tarihi, Haziran 2021].

İlkay Yılmaz (2006) “1990 Sonrası Türkiye’de Demokratikleşmeye Kadın Hareketinin Etkisi: TCK Kadın Platformu Örneği”, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi SBE Uluslararası İlişkiler ABD.

Yazar
Demet Sayınta