Dünya Kadınlar Günü, ilk olarak 20. yüzyıl başlarında Kuzey Amerika ve Avrupa’da kutlanmaya başladı.
19. yüzyılda sanayi toplumlarında yaşanan iktisadi büyüme ve buna eşlik eden siyasi ve toplumsal istikrarsızlık ortamında toplumsal muhalefet çeşitlenmiş ve radikalleşmiştir. Kadınların piyasa için yapılan üretime geniş katılımı, onları kamusal alanın başlıca unsurlarından biri kılmakla birlikte, üzerlerindeki baskıyı ve maruz kaldıkları eşitsizliği derinleştirmiştir. İşçi kadınların çalışma şartlarına itirazla gerçekleştirdikleri ilk kitlesel eylem 8 Mart 1857’de New York City’de tekstil işçilerinin uzun çalışma saatlerine ve düşük ücretlere karşı gittikleri grevdir. Her ne kadar bu eylemin Uluslararası Kadınlar Günü’nün 8 Mart’ta kutlanmasına kaynaklık ettiği kabul edilse de kadın emekçilerin çalışma şartlarına kamuoyu dikkatini çeken asıl olay, 25 Mart 1911’de New York’ta Triangle Gömlek Fabrikası’nda çıkan yangında hırsızlığa karşı kilitli olarak çalıştırıldıkları için çoğu kadın 146 işçinin ölmüş olmasıdır. Karşı karşıya oldukları eşitsizlik ve haksızlıkla başlarda sosyalist partiler içinde örgütlenerek mücadele eden kadınlar, gittikçe güçlenen bir kadın muhalefeti yaratmışlardır.
1908’de daha kısa çalışma süreleri, daha iyi ücret ve oy hakkı için New York City’de 15.000 kadının katılımıyla gerçekleştirilen yürüyüş, kadın muhalefetinin 20. yüzyıldaki ilk kitle eylemidir. Bir yıl sonra 28 Şubat, Amerika Sosyalist Partisi’nin öncülüğünde Ulusal Kadın Günü olarak kutlanmıştır. Ulusal Kadın Günü Amerika’da 1913’e kadar şubat ayının son pazar gününde kutlanmaya devam etmiştir. 1910’da Danimarka’da toplanan İkinci Enternasyonal’e bağlı Emekçi Kadınlar Konferansı’nda Alman Sosyal Demokrat Parti’nin kadın kolları başkanı Clara Zetkin, kadınların taleplerinin dile getirilmesi amacıyla her yıl aynı günün bütün ülkelerde kadınlar günü olarak kutlanması önerisini getirmiştir. Sendikalardan, sosyalist partilerden, kadın işçi derneklerinden 100’ün üzerinde temsilcinin öneriyi benimsemesiyle Uluslararası Kadınlar Günü doğmuştur. Bu karara binaen Uluslararası Kadınlar Günü ilk olarak Avusturya, Danimarka, Almanya ve İsviçre’de bir milyondan fazla katılımcı ile ekonomik ve siyasi ayrımcılığa karşı 1911 yılının 19 Mart’ında kutlanmıştır. Yaklaşık bir hafta sonra New York’ta meydana gelen yangın, sonraki yılların Kadınlar Günü etkinliklerinin odağında yer almıştır. Birinci Dünya Savaşı öncesinde barış için mücadele eden Rus kadınlar Uluslararası Kadınlar Günü’nü ilk olarak 23 Şubat 2013’te kutlamıştır (Şubat ayının son pazar günü). Gregoryen takvime göre 8 Mart’a denk gelen bu tarihin Uluslararası Kadınlar Günü olarak kutlanmasına karar verilmiştir. 23 Şubat (8 Mart) 1917’de Rus kadın tekstil işçilerinin Uluslararası Kadınlar Günü’nde “Ekmek ve Barış” talebiyle başlattıkları gösteri tüm Petrograd’a yayılmış, Şubat Devrimi’nin başlatıcısı olmuştur. 8 Mart Ekim Devrimi’nden sonra Rusya’da ulusal tatil ilan edilmiş, sosyalist hareketler ve devletler tarafından Emekçi Kadınlar Günü olarak kutlanmıştır. Birleşmiş Milletler Uluslararası Kadınlar Günü’nü ilk kez 1975’te kutlamaya başlamıştır, iki yıl sonra, 1977’de üye ülkelerin yılın bir gününü Kadın Hakları ve Uluslararası Barış Günü olarak kutlaması kararı alınmıştır.
8 Mart Türkiye’de Emekçi Kadınlar Günü olarak 1921’de kutlanmaya başlamış, İlerici Kadınlar Derneği’nin girişimleri ile 1975’ten itibaren kitlesel olarak kutlanmaya başlamıştır. 1980 Askeri Darbesi’nden sonra dört sene boyunca yasaklanan kutlamalar, 1984’te yeniden başlamıştır.
Kaynak
Becka Hudson (2018) “Don’t forget what International Women’s Day is really about – striking”, Independent, https://www.independent.co.uk/voices/international-womens-day-where-it-comes-history-strike-a8245711.html, [Erişim Tarihi Haziran 2021].
International Women’s Day (2021) “History of International Women’s Day”, https://www.internationalwomensday.com/Activity/15586/The-history-of-IWD, [Erişim Tarihi, Haziran 2021].
Yazar
Demet Sayınta