1948’de kabul edilen İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi cinsiyete dayalı ayrımcılığın ortadan kaldırılmasına yönelik girişimlerin çerçevesini oluşturmuştur. Bu doğrultudaki çabaların ilk önemli sonucu, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun 2263 sayılı kararı ile 1967’de ilan edilen Kadınlara Karşı Ayrımcılığın Ortadan Kaldırılmasına Dair Bildiri’dir. Kadına karşı ayrımcılığın ortadan kaldırılması için alınması gerekli tedbirlere yer verilen bildiri, Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi’nin hükümleri üzerinde belirleyici olmuştur.

Birleşmiş Milletler’in 1975’te düzenlediği 1. Dünya Kadın Konferansı sırasında yapılan çağrı ile BM’ye üye ülkelerde kadın erkek eşitliğini sağlamak amacıyla Kadının Statüsü Komisyonu tarafından bir uluslararası sözleşme hazırlanmaya başlamıştır. Komisyonun tartışmalarla uzayan çalışmaları neticesinde hazırlanan sözleşme Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda 18 Aralık 1979’da 34/180 sayılı kararla kabul edilmiş, 1 Mart 1980 tarihinde imzaya açılmış, 3 Eylül 1981 tarihinde de yürürlüğe girmiştir. Cinsiyet eşitliğini amaçlayan sözleşme, taraf devletlere kadına karşı ayrımcılığın tüm biçimlerini ortadan kaldırma, mağdurlara yardım etme yükümlülüğünü getirmektedir ve bu bakımdan kadın hakları bildirgesi olarak da bilinir.

Altı bölümden oluşan sözleşmenin ilk dört bölümünde kadınların uğraması muhtemel siyasal, yasal, sosyal ve iktisadi ayrımcılıklar ve bunlara karşı alınacak tedbirler, kadınların hakları, son iki bölümde ise sözleşmenin yürütücü taraflara getireceği yükümlülükler kapsanmıştır. Sözleşme, Birleşmiş Milletler’in kabul ettiği temel insan hakları sözleşmelerinden biridir. 2021 itibarıyla sözleşmeye 189 ülke taraftır. Türkiye sözleşmeyi 11 Haziran 1985 tarih ve 3232 sayılı yasa ile onaylamış, kimi maddelerine koyulan çekincelerle sözleşme Türkiye’de 19 Ocak 1986’da yürürlüğe girmiştir. Devletler sözleşmenin denetim organı olan Kadınlara Karşı Ayrımcılığın Ortadan Kaldırılması Komitesi’ne düzenli olarak raporlar sunmakla yükümlendirilmişlerdir. Komite, sunulan raporları inceleyip devletlere sözleşmenin uygulamasına ilişkin önerilerde bulunur.

Kaynak

İstanbul Bilgi Üniversitesi İnsan Hakları Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi (2021) “Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi”, İnsan Hakları Hukuku Bilgi Bankası, https://insanhaklarimerkezi.bilgi.edu.tr/tr/content/122-kadnlara-kars-her-turlu-ayrmclgn-onlenmesi-sozlesmesi/, [Erişim Tarihi, Haziran 2021].

Heinrich Böll Stiftung Derneği Türkiye Temsilciliği (2019) “40 Yılda CEDAW: Neler öğrendik ve Neler Değişti”, https://tr.boell.org/tr/2019/12/18/40-yilda-cedaw-neler-ogrendik-ve-neler-degisti, [Erişim Tarihi, Haziran 2021].

Gülay Arslan (2004) “Birleşmiş Milletler Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Ortadan Kaldırılmasına Dair Sözleşme (Öngörülen Haklar ve Öngörülen Usuller)”, İÜHFM., 62(1-2): 3-43.

Yazar
Demet Sayınta